Hartelijk welkom in het Openluchtmuseum!
U heeft zojuist een wandeling gemaakt door Nederland en de Nederlandse geschiedenis. Ik hoop dat u genoten heeft van de optredens van Arnhemse gezelschappen die u op die wandeling tegenkwam. Nu bent u terug in het heden, in het gloednieuwe jaar 2025.
Beste Arnhemmers,
De wereld is er in 2024 niet veiliger op geworden.
De terreurdreiging voor Nederland staat bijna op het hoogste niveau.
Experts zeggen dat het geen oorlog is, maar ook geen vrede.
Burgers moeten voorbereid zijn. Defensie-investeringen worden verhoogd. Ziekenhuispersoneel wordt bijgeschoold om oorlogswonden te leren behandelen.
Bij ons is het geen oorlog, maar elders wel.
Die oorlogen dringen ook in ons land door.
Omdat moderne oorlogen een hybride karakter hebben.
Omdat we via sociale media live aanwezig zijn.
Omdat hier mensen wonen die daar familie en vrienden hebben.
Er is geen scheiding tussen Arnhem en de wijde wereld.
Oorlogen en conflicten resoneren ook in onze wijken.
Het is hier geen oorlog, maar we voelen die wel.
Een effectieve defensie begint bij vreedzaam verzet tegen de middelpuntvliedende krachten in onze samenleving. Tegen de giftige polarisatie die ons wil laten geloven dat we in kampen verdeeld zijn.
Want we hebben elkaar hard nodig om onze vrijheid te verdedigen.
Vrijheid was de waarde die afgelopen jaar centraal stond.
De vrijheid van meningsuiting. De vrijheid om te zijn wie je bent.
En ook de vrijheid na het slavernijverleden, die het afgelopen jaar een noodzakelijke impuls kreeg in de vorm van excuses aan de nazaten.
En de vrijheid om te demonstreren. Een democratisch grondrecht waarvoor we in Arnhem pal staan, wat het doel van de demonstratie ook moge zijn.
Vrijheid vormde ook de rode draad in de herdenking van tachtig jaar Slag om Arnhem. Het was een indrukwekkend spektakel waarin een bijzondere Arnhemmer centraal stond, namelijk Max Wolff. Aan de hand van zijn aangrijpende verhaal werden Arnhemmers uit alle delen van de samenleving bij die geschiedenis betrokken.
Die herdenking deed ons weer eens beseffen hoe belangrijk onze vrijheid is, juist nu die onder druk staat. Nu we om ons heen donkere wolken boven een ruwe zee zien.
Die ruwe zee vraagt om kapiteins met lef, moed en visie.
Om leiderschap dat niet uitvergroot wat ons scheidt, maar versterkt wat ons bindt. Leiderschap dat vooropgaat en ons verenigt op de weg naar vrede en vrijheid.
Nederland en Europa moeten dat leiderschap tonen. Door écht werk te maken van vrede in Oekraïne en het Midden-Oosten.
En stop met het geweld in Gaza.
Want we hebben de plicht om ons in te spannen voor vrijheid, vrede en democratie in de wereld.
Zodat het voor niemand nodig is om het eigen land te ontvluchten vanwege geweld. Om alles wat hem of haar lief is achter te laten, op een gevaarlijke reis naar een onzekere toekomst.
Velen moeten dat nu wel. En in Arnhem kijken we niet weg, maar doen we wat we kunnen. Bijvoorbeeld door zo’n 2000 structurele opvangplekken voor vluchtelingen te bieden.
Beste mensen,
Vrede en vrijheid zijn onlosmakelijk verbonden met bestaanszekerheid. Want bestaanszekerheid gaat niet alleen over inkomen, maar ook over veiligheid. Over betrouwbare en betaalbare energie. Over de zorg voor natuur en klimaat. En over een rechtvaardig immigratiebeleid.
Bestaanszekerheid is het fundament onder een stevige democratische rechtsstaat. Het stadsbestuur draagt daar volop aan bij.
Bijvoorbeeld door het Nationaal Programma Arnhem-Oost, dat op koers ligt. We doen dat samen met het Rijk, corporaties, onderwijs, ondernemers en bewoners.
Het programma stelt Arnhemmers in achtergestelde positie in staat om uit de leefstress te komen en hun kinderen te laten opgroeien tot volwaardige, weerbare burgers van onze stad. Zoals via de Pedagogische Wijk, waar kinderen niet alleen kinderen van hun ouders zijn, maar ook van de omgeving waarin ze opgroeien.
Een goed voorbeeld was de groep van veertig jongeren uit Arnhem-Oost die vorig jaar tijdens de Olympische Spelen in het TeamNL-Huis werkten. Niet alleen een onvergetelijke ervaring, maar ook een eye-opener: deze jongeren leerden dat ze veel meer konden dan ze dachten. Zelfverzekerd en vol zelfvertrouwen geven ze die ervaring weer door aan anderen.
Om onze democratie te versterken en van generatie op generatie door te geven, starten we de Academie voor Burgerschap, samen met het onderwijs en het jongerenwerk. Om jongeren de skills te geven om volwaardig deel te nemen aan onze democratische rechtsorde. We vormen jongeren als actieve dragers van de democratie.
Ook het Nationaal Programma en de Academie draaien dus om het vergroten van de bestaanszekerheid en het versterken van onze democratische rechtsstaat.
Beste mensen,
Een maand geleden zaten we ademloos aan de buis gekluisterd. We zagen de beelden van het Syrisch verzet die de wrede Assad-dynastie verjaagden. Misschien heeft u ze ook gezien: die gewone Syrische burgers die een microfoon onder hun neus kregen. Die praatten, lachten en huilden. Voor hen was het een onwennige, een verbijsterende ervaring: kunnen zeggen wat je wilt tegen een journalist, zonder angst voor Assads gruwelkelders.
Kort daarna hebben wij onze Syrische medewerkers voor een ontmoeting uitgenodigd. Dat leidde tot mooie gesprekken over hun kijk op de situatie. Over hun emoties, hun hoop, hun verwachtingen.
Het nieuws uit Syrië doet ons weer beseffen hoe prachtig en bijzonder Nederland is. Hoezeer onze rechtsstaat de moeite waard is om te koesteren. Hoe waardevol een open, vrije, tolerante samenleving is. Een samenleving als een mozaïek: hoe meer licht er valt op de verschillende kleuren, hoe mooier het geheel.
Maar hoe houden we de verschillen beheersbaar? Hoe zorgen we dat al die kleuren een mooi geheel blijven vormen?
Daarvoor kunnen we ons laten inspireren door de Nederlandse geschiedenis.
Lang geleden, nog voordat het huidige Nederland bestond, werden de waterschappen opgericht. Dat was in de dertiende eeuw. De waterschappen vormden de kiem van onze democratie. Ze waren onmisbaar voor datgene waar Nederland wereldberoemd om is: land op water bevechten.
Stelt u zich dat landje voor, een stuk kleiner nog dan nu. Van vele kanten nadert het wassende water. De bewoners weten dat er maar één manier is om de dreiging het hoofd te bieden: door eendrachtige samenwerking. Schouder aan schouder. Door tegenstellingen binnen de perken te houden. Door meningsverschillen te overbruggen. Het algemeen belang voorop!
Ook vandaag veroorzaken stormen hoge golven op de wereldzeeën. Onze democratische rechtsstaat is krachtig, maar ook de stevigste dijk heeft onderhoud nodig. En net als 800 jaar geleden kan dat maar op één manier: samen. Door oog te houden voor wat we gemeenschappelijk hebben.
Eeuwen later deden de termen pacificatie en polderen hun intrede in de Nederlandse taal. Ook toen wisten Nederlanders tegenstellingen te overbruggen. Ook toen stond het algemeen belang voorop.
Daardoor is in de geschiedenis van ons land zoveel bereikt. Als we hier in het Openluchtmuseum rondkijken, zien we vele bewijzen van die gezamenlijke daadkracht. Als de omstandigheden erom vroegen, hebben Nederlanders samen heldendaden verricht. Door eendracht en geloof in wat we samen kunnen.
Ook dit is zo’n moment. En je voelt dat steeds meer mensen dat beseffen. Zoals laatst op de Avond van de Goede Moed, die een beweging markeerde van mensen die genoeg hebben van het pessimisme, de giftige polarisatie en racisme en discriminatie. Die geen muren maar bruggen willen bouwen.
Beste Arnhemmers,
Laten we samen weer geschiedenis schrijven.
We hebben elkaar ook nu weer hard nodig.
Het is ook nu weer alle hens aan dek.
Toen kon het. Nu kan het. Vol goede moed!
Ik wens u allen een gezond en gelukkig nieuwjaar!